Свабодная ад Глен Элбі

Раздзел 1. Рашэнне бацькі

Доктар Джон Уотсан сядзеў у сваім глыбокім скураным крэсле, але не знаходзіў спакою. Манатонны стук дажджу па шыбе толькі ўзмацняў гнятлівую цішыню ў кабінеце, а за акном прыцемак павольна паглынаў Рыджэнт-стрыт, ператвараючы кэбы, што праязджалі міма, у размытыя цені, падобныя да прывідаў. Ужо некалькі тыдняў гэты горад, які ён калісьці любіў за яго ўпарадкаваны хаос, здаваўся яму варожым, поўным нябачных пагроз. Ён адчуваў гэта гэтак жа выразна, як адчуваў бы набліжэнне сэпсісу ў пацыента – па няўлоўных прыкметах, па агульнай атмасферы ліхаманкавага напружання.

Перад ім на масіўным дубовым стале, побач са стосам медыцынскіх часопісаў, ляжала тое, што пазбавіла яго сну – тры ананімныя лісты. Папера была таннай, газетнай, літары – груба выразанымі з розных выданняў. Першы з'явіўся месяц таму. «Дзейнасць вашай нябожчыцы жонкі не забытая. У яе засталіся даўгі». Ён спаліў яго ў каміне, назіраючы, як полымя пажырае пачварныя літары, і спісаў усё на трызненне вар'ята. Другі прыйшоў праз тыдзень, падсунуты пад дзверы. «Спадчына Мэры Уотсан небяспечная. Асабліва для яе дачкі». Трывога халоднай змяёй зварухнулася ў грудзях. Ён перачытаў яго дзясяткі разоў, спрабуючы знайсці хоць нейкі сэнс, хоць нейкую зачэпку. Трэці ліст, атрыманы сёння раніцай, быў прысудам, які не пакідаў месца для сумневаў: «Мы ведаем, дзе яна гуляе пасля школы. Дзяўчынкам з такімі вачыма, як у Мэры, не варта хадзіць у адзіноце».

Вочы. Зялёныя, пранізлівыя, поўныя той жа неўтаймоўнай дапытлівасці, што была ў яго нябожчыцы жонкі. Лізі. Яго Лізі. Сэрца сціснулася ад ледзянога ўколу страху. Гэта была ўжо не абстрактная пагроза. Гэта было прамое, дакладнае ўказанне. Яны сочаць за ёй.

Ён устаў і падышоў да каміна, дзе над каміннай паліцай вісеў партрэт Мэры, напісаны алеем за год да яе смерці. Яна была бліскучым навукоўцам, хімікам, чыя прага да вывучэння рэдкіх раслін і іх уплыву на нервовую сістэму межавала з апантанасцю. Уотсан, як хірург, чалавек дакладнай, матэрыяльнай навукі, паважаў яе працу, але ніколі да канца не разумеў яе спецыфікі. Яна казала пра «заспакаенне ўстрывожаных розумаў», пра «новы седатыўны сродак на аснове раслінных алкалоідаў», і для яго гэта гучала як высакародная навуковая мэта, хай і крыху туманная. Ён і ўявіць не мог, што за гэтым фасадам хаваецца бездань. Пасля яе раптоўнай, хуткаплыннай смерці ад «шкарлятыны» шэсць гадоў таму ён быў раздушаны горам. Ён прыняў афіцыйны дыягназ, таму што любая іншая думка была б невыноснай. Ён замкнуў яе невялікую хатнюю лабараторыю, склаў яе навуковыя запісы ў скрыні, зачыніў гэтыя дзверы, пакінуўшы ўсё як ёсць. Ён не хацеў варушыць рану. Цяпер ён разумеў – гэта была яго галоўная памылка. Мінулае не знікла. Яно проста чакала свайго часу.

Цяжкі грукат у дзверы прымусіў яго здрыгануцца.

– Сэр, да вас прафесар Блэквуд.

Уотсан на імгненне прыплюшчыў вочы. Алістэр Блэквуд-старэйшы. Стары сябар, калега Мэры… і гэтая думка непазбежна выклікала ў памяці вобраз ягонага сына, Алістэра-малодшага. Бацька і сын – два полюсы адной навукі: Алістэр, прагматык да мозгу касцей, для якога вынік заўсёды апраўдваў сродкі, і Алістэр, малады ідэаліст, які ўвесь час казаў пра этыку і «згубны шлях» даследаванняў бацькі. Зрэшты, цяпер яму патрэбны быў менавіта старэйшы Блэквуд – рэспектабельны прафесар батанікі з бездакорнай рэпутацыяй. Чалавек, якому ён давяраў. Магчыма, адзіны чалавек у Лондане, з кім ён мог бы абмеркаваць гэта.

– Прасі, Джэймс.

Прафесар Блэквуд увайшоў у кабінет – высокі, сівавалосы, з дагледжанай барадой і вачыма, у якіх свяціўся востры розум. Ён заўсёды выглядаў спакойным і грунтоўным, як стары дуб.

– Джон, дарагі мой, – яго голас быў мяккім і спагадлівым. – Прабач за позні візіт. Я атрымаў тваю запіску. Ты гучаў устрывожана.

Уотсан моўчкі паказаў яму на лісты, што ляжалі на стале. Блэквуд надзеў пенснэ і ўважліва, нетаропка прачытаў кожны, яго твар рабіўся ўсё больш сур'ёзным. Ён доўга маўчаў, пастукваючы пальцамі па стале.

– Нягоднікі, – нарэшце вымавіў ён, акуратна складаючы аркушы. – Гэта шантажысты, Джон. Або нешта горшае. Яны ведаюць пра апошнія, неапублікаваныя працы Мэры і думаюць, што змогуць на гэтым нажыцца.

– Але што ім трэба? Яе даследаванні былі законнымі! Яна працавала над заспакаяльным!

– Для нас з табой – так. Але для жоўтай прэсы… Уяві сабе загалоўкі: «Жонка вядомага хірурга стварала прэпараты, што ўплываюць на розум». Яны раздуюць скандал, змяшаюць праўду з бруднай хлуснёй. І Лізі… яна апынецца ў самым яго цэнтры. Яе імя будуць паласкаць на кожным рагу.

Блэквуд падышоў да Уотсана і паклаў руку яму на плячо. Яго дотык быў сяброўскім, але цяжкім.

– Джон, я шмат думаў з таго часу, як ты згадаў пра першы ліст. У гэтай сітуацыі ёсць толькі адно правільнае рашэнне. Дзяўчынку трэба на час зберагчы. Адправіць туды, дзе яе ніхто не знойдзе. У месца з бездакорнай рэпутацыяй, абсалютна закрытае і бяспечнае.

– Але куды? – з адчаем спытаў Уотсан. – Усе школы ў Лондане навідавоку. Любы можа даведацца, дзе яна вучыцца.

– Я ведаю такое месца, – сказаў Блэквуд, і яго голас гучаў абсалютна шчыра і пераканаўча. – Пансіён Сэнт-Агата. Ён ніяк не звязаны з нашымі з Мэры старымі даследаваннямі, гэта зусім іншая ўстанова. Ён фінансуецца адным з найстарэйшых арыстакратычных фондаў, там жалезная дысцыпліна і найлепшыя рэкамендацыі. Я асабіста за яго ручаюся, Джон. Яго ўзначальвае міс Грын, жанчына старой загартоўкі, з бездакорнай рэпутацыяй. Там яе ніхто не кране. Гэта будзе яе крэпасць, пакуль мы з табой тут, у Лондане, не разбяромся з гэтымі вырадкамі.

Для Уотсана, змучанага страхам і бяссонніцай, гэта прагучала як паратунак. Думка пра тое, што яго дачка будзе ў бяспецы, пад абаронай чалавека, якога ён ведаў і паважаў, была адзіным святлом у гэтым тунэлі. Ён не ведаў, што Сэнт-Агата – гэта ўсяго толькі «прыёмны пункт», філіял таго самага шатландскага праекта, які загубіў ягоную жонку. Ён не ведаў, што стары сябар вядзе яго проста ў пастку.

– Добра, – сказаў Уотсан, і яго голас дрыгнуў ад палёгкі і болю адначасова. – Я згодны. Я пагавару з Лізі заўтра.

Ён, з любові і страху, сам аддаў дачку ў рукі тых, ад каго спрабаваў яе абараніць. Калі Блэквуд сышоў, Уотсан яшчэ доўга стаяў ля акна, гледзячы на мокрыя, бліскучыя вуліцы. Дождж спыніўся, але туман зрабіўся яшчэ гусцейшым. І ў гэтым тумане яму ўвесь час мроіліся цені. Цені мінулага, якія цяпер няўхільна будуць пераследаваць яго дачку.

Раздзел 2. Размова і развітанне

На наступную раніцу пасля візіту прафесара Блэквуда сняданак у доме Уотсанаў прайшоў у гнятлівай цішыні. Лізі, з яе абастpонай назіральнасцю, адразу адчула перамену. Бацька быў не проста задуменны, як гэта часта бывала, – ён быў адхілены, нібы знаходзіўся за нябачнай сцяной. Ён механічна нашмароўваў масла на тост, але яго позірк быў скіраваны ў пустэчу. Ён не чытаў газету, што было для яго амаль неймаверна.

– Тата, штосьці здарылася? – спытала Лізі, адкладаючы сваю кнігу. – Ты не дакрануўся да гарбаты. Яна астыла.

Доктар Уотсан павольна апусціў нож. Ён узняў вочы на дачку, і ў іх была такая сумесь болю, любові і віны, што ў Лізі на імгненне перахапіла дыханне.

– Нам трэба пагаварыць, Лізі, – сказаў ён, і голас яго быў нязвыкла глухі. – Калі ласка, пройдзем у мой кабінет.

Яны перайшлі ў яго кабінет. Пах скуры, старых кніг і антысептыку сёння здаваўся задушлівым. Бацька сеў у сваё крэсла, а яе пасадзіў насупраць.

– Лізі, я прыняў рашэнне, – пачаў ён, старанна падбіраючы словы. – Табе трэба на пэўны час з'ехаць з Лондана. Я знайшоў для цябе вельмі добры, вельмі бяспечны пансіён. Сэнт-Агата.

Словы «добры» і «бяспечны» ён вымавіў з такім націскам, што яны прагучалі як хлусня.

– З'ехаць? – перапытала Лізі, адчуваючы, як холад распаўзаецца па яе жылах. – Але чаму? Я… я штосьці зрабіла не так?

– Не, мая дзяўчынка, што ты! – ён ледзь не ўскрыкнуў. – Ты ні ў чым не вінаватая. Справа… справа ўва мне. У некаторых справах з мінулага.

– У якіх справах? – Лізі не збіралася здавацца. Яна бачыла, як ён нервова церабіў ланцужок ад гадзінніка. – Што адбываецца, тата?

– Лондан на нейкі час стане небяспечным месцам, і я не магу рызыкаваць табой.

– Гэта звязана з мамай? – спытала яна ціха, і гэтае пытанне прымусіла яго здрыгануцца.

– Збольшага, – ухіліста адказаў ён, адводзячы позірк. – Гэта складана, Лізі. Калі ласка, проста даверся мне. Гэта часова.

– Даверыцца? – у яе голасе прагучала абурэнне. – Тата, мне чатырнаццаць гадоў! Ты хочаш выслаць мяне з дому, нічога не патлумачыўшы! Я маю права ведаць! Нам хтосьці пагражае?

– Лізі, спыні, – яго голас зрабіўся больш строгім. – Маё рашэнне канчатковае. Ты паедзеш у Сэнт-Агату. Прафесар Блэквуд запэўніў мяне, што гэта найлепшае месца.

– Прафесар Блэквуд? Мамін калега? З якога гэта часу ён вырашае, што для мяне лепей? Ты штосьці ад мяне хаваеш! – яна ўскочыла са стула.

– Елізавета, сядзь! – грыкнуў ён. І адразу ж змякчэў. – Прабач. Паслухай… Гэта датычыцца даследаванняў тваёй маці. Былі пагрозы. Я сам не да канца ўсё разумею, але я ведаю, што пагрозы рэальныя, і яны скіраваныя на цябе. Адправіць цябе ў закрыты пансіён – гэта адзіны спосаб гарантаваць тваю бяспеку.

Яна глядзела на свайго бацьку і бачыла напалоханага чалавека, які спрабуе схаваць яе, замест таго каб змагацца.

– А ты? Ты застанешся тут, у «небяспечным Лондане»?

– Я павінен. Я павінен усё высветліць.

– А я павінна сядзець у клетцы, як канарэйка, і чакаць? – яе голас дрыжаў ад крыўды. – Я думала, мы каманда.

– Мы і ёсць каманда! Менавіта таму ты павінна мне дапамагчы і зрабіць тое, што я прашу, – ён устаў і падышоў да яе, паклаўшы рукі ёй на плечы. – Калі ласка, Лізі. Дзеля мяне. Дзеля памяці мамы.

Апошнія словы зламалі яе супраціў. Яна апусціла галаву, хаваючы слёзы. Яна падпарадкавалася. Не таму, што паверыла. А таму, што зразумела – спрачацца бессэнсоўна. Ён прыняў рашэнне.

Цяжкае, гнятлівае маўчанне павісла ў кабінеце. Лізі сядзела, сціснуўшы кулакі, адчуваючы горкую сумесь крыўды і бяссілля. Яна прайграла. Прайграла не ў спрэчцы, а ў сутыкненні з яго непахіснай бацькоўскай уладай. Ён не чуў яе аргументаў, ён чуў толькі ўласны страх. І гэты страх прымусіў яго збудаваць сцяну паміж імі. Упершыню ў жыцці яна адчула сябе па-сапраўднаму самотнай, не зразуметай самым блізкім чалавекам.

– Добра, – нарэшце прашаптала яна, не падымаючы вачэй. – Я паеду.

Яна ўстала і выйшла з кабінета, не азірнуўшыся. Кожны крок па знаёмым калідоры аддаваўся ў сэрцы болем. Гэта быў не проста сыход у свой пакой. Гэта быў сыход у сябе.

Зборы былі павольнымі і маўклівымі. Яна дастала чамадан і пачала механічна складаць у яго рэчы. Кожная сукенка, кожная кніга здаваліся часткай мінулага жыцця, якое ў яе адбіралі. Вось том вершаў Кітса, які яны чыталі разам з бацькам халоднымі вечарамі. Яна паклала яго ў чамадан. А вось зборнік апавяданняў Эдгара По… Яна адклала яго ўбок. Занадта балюча. Яна адчувала сябе здраджанай.

Бацька ўвайшоў у яе пакой. Ён моўчкі назіраў за яе зборамі, і ў яго маўчанні было больш роспачы, чым у любых словах. Ён працягнуў ёй невялікую аксамітную скрыначку.

– Гэта… гэта пакінула для цябе твая маці. Яна хацела аддаць, калі табе споўніцца шаснаццаць. Але, думаю, цяпер самы час.

Лізі адкрыла скрыначку. Унутры, на падушачцы са збляклага шоўку, ляжаў срэбны медальён. Той самы, што быў на фатаграфіі мамы. Гэты жэст, гэтая спроба прымірэння пасля іх сваркі, растапіў лёд у яе сэрцы. Яна моўчкі зашпіліла ланцужок на шыі. Гэта быў не проста падарунак. Гэта было замірэнне.

На наступную раніцу зылкі лонданскі туман ахутваў вуліцы. Экіпаж чакаў ля дома. Развітанне на ганку было скамечаным і балючым. Уотсан моцна абняў дачку.

– Будзь разумніцай, Лізі, – прашаптаў ён ёй у валасы. – Слухайся настаўніц. І… пішы мне. Кожны тыдзень.

– Я буду, тата, – адказала яна, стрымліваючы слёзы.

Яна села ў карэту, і фурман зачыніў за ёй дзверцы. Апошняе, што яна ўбачыла, – гэта постаць бацькі на ганку. Ён не махаў ёй рукой. Ён проста глядзеў, як экіпаж раствараецца ў смузе, адвозячы адзінае, што было яму дарагое, у месца, якое ён лічыў паратункам, не ведаючы, што адпраўляе яе ў самае сэрца цемры.

Раздзел 3. Сцены Сэнт-Агаты

Экіпаж звярнуў з Блумсберы-стрыт, і туман, здавалася, зрабіўся яшчэ гусцейшым, ператварыўшыся ў вязкае малочнае марыва, якое глушыла гукі і сцірала абрысы будынкаў. Лізі прыціснулася лбом да халоднай, вільготнай шыбы, узіраючыся ў шэрую пустэчу. Бацька сказаў, што пансіён знаходзіцца ў прыстойным раёне, але гэтыя вуліцы выглядалі закінутымі, непрытульнымі. Раптам з туману, нібы нос прывіднага карабля, выłупілася масіўная жалезная брама. За ёй, у шэрай смузе, узвышаўся пансіён Сэнт-Агата.

Велізарны будынак, з яго шпілямі і павітымі плюшчом сценамі, нагадваў не школу, а закінуты гатычны сабор. Ён ціснуў не памерамі, а сваёй атмасферай – халоднай, замкнёнай, быццам само гэтае месца не жадала гасцей і захоўвала ўнутры цяжкую, векавую таямніцу. Лізі міжволі сцепанулася, хоць у карэце было цёпла.

Дождж, які дагэтуль толькі імжэў, цяпер паліў з новай сілай. Фурман, захутаны ў непрамакальны плашч, адчыніў дзверцы.

– Прыехалі, міс.

Падол сукенкі Лізі імгненна намок, а валасы прыліплі да скроняў. Пакуль яна выходзіла, рыпенне брамы працяла паветра, як лязо нажа, – рэзкае, нязмазанае, варожае. Гэты гук быў першым «прывітаннем» пансіёна.

Раптам дзяўчынка адчула, што на яе нехта глядзіць. Яна ўзняла галаву. Дзясяткі вузкіх, высокіх вокнаў былі падобныя да прыжмураных вачэй, якія сачылі за кожным яе крокам. Гэта было ірацыянальнае, дзіцячае пачуццё, але яно было настолькі моцным, што Лізі захацелася схавацца назад у карэту.

Жвір зарыпеў пад чаравічкамі, калі яна пайшла па алеі да галоўнага ўвахода. Акуратныя, ідэальна падстрыжаныя кусты па краях здаваліся наўмысна вычварнымі, нібы прырода тут таксама была падпарадкавана строгай, нежывой дысцыпліне. Каменныя гаргуллі на фасадзе здзекліва ўсміхаліся, іх скрыўленыя твары, здавалася, шапталі: «Сардэчна запрашаем у клетку». І Лізі падумала: а ў гэтага месца ж ёсць зубы.

Унутры пахла мэблевай паліроўкай, уелістай волкасцю і старой паперай. Вестыбюль патанаў у паўзмроку, цяжкія аксамітныя парцьеры на вокнах стрымлівалі і без таго слабое, шэрае дзённае святло. Пажылая пакаёўка з абсалютна абыякавым, каменным тварам сустрэла Лізі і, не вымавіўшы ні слова, павяла яе па шырокай лесвіцы на другі паверх, яе крокі былі бязгучнымі на тоўстым дыване. Лізі чула толькі грукат уласнага сэрца.

Там, у кабінеце з высокай столлю, што гублялася ў цемры, за масіўным дубовым сталом сядзела міс Эвеліна Грын. Высокая жанчына з ледзяным позіркам і выправай, годнай генерала, пільна вывучала Лізі, нібы вырашала, ці паддаецца гэты новы «матэрыял» апрацоўцы.

– Міс Уотсан, – вымавіла яна роўным, ціхім голасам, у якім не было ні кроплі цеплыні. – Сардэчна запрашаем у пансіён Сэнт-Агата. Спадзяюся, вы гатовыя стаць годнай выхаванкай нашай установы.

Пры згадванні прозвішча яе тон ледзь заўважна змяніўся, а ў шэрых вачах мільганула іскра – не злосці, але вострай, асабістай цікавасці. Нібы гэтае прозвішча было для яе не пустым гукам, а старым, незакрытым рахункам.

– Правілы тут простыя, – працягвала яна, сшчапіўшы тонкія пальцы ў замок. – Пад'ём – а шостай раніцы. Малітва. Сняданак. Англійская літаратура, французская мова, матэматыка, гісторыя, этыкет. Пасля абеду – музыка, рукадзелле, выяўленчае мастацтва. Увечары – агульная малітва. Адбой а дзявятай. Парушэнні не дапускаюцца і строга караюцца. Вам зразумела?

– Так, мэм, – ціха адказала Лізі, адчуваючы, як у жываце сціскаецца тугі вузел.

Пакаёўка правяла яе ў спальню – малюсенькі пакой з двума вузкімі ложкамі і пацёртым дываном. На адным з іх, скрыжаваўшы ногі пад сябе, сядзела дзяўчынка – бледная, з вялікімі, спалоханымі вачыма і доўгімі цёмнымі косамі.

– Я – Анабэль Лі, – прашаптала яна. Яе голас быў тонкі і дрыжаў, як павуцінка на ветры. Калі яна падняла руку, каб паціснуць Лізі далонь, пад рукавом яе сукенкі мільгануў свежы, ліловы сіняк, які яна тут жа паспешліва прыкрыла. – Сардэчна запрашаем, – дадала Анабэль, амаль вінавата. У яе позірку Лізі ўбачыла не проста трывогу, а бязмоўную, адчайную мальбу аб дапамозе.

Пазней, у адзіноце, раскладваючы свае нешматлікія рэчы, Лізі дастала фатаграфію бацькі і схавала яе пад падушку. Сэрца балюча сціснулася. Цяпер яна разумела: ён адправіў яе сюды не дзеля ўрокаў этыкету. Ён спрабаваў яе схаваць. Але, здаецца, адправіў проста ў пашчу да ваўка.

Ноч накрыла Сэнт-Агату, як цяжкая, вогкая коўдра. У калідоры пачуліся нечыя крокі. Дзесьці далёка рыпнулі дзверы. Вецер выў за вокнамі, і ў гэтым выцці чулася нешта большае, чым проста непагадзь. Сціскаючы ў руцэ медальён, які так зацікавіў міс Грын, Лізі прашаптала ў цемру:

– Я буду моцнай, мама. Я ўсё даведаюся. Абяцаю.

А за сценамі яе новага пакоя, за строгімі малітвамі і правіламі, затаіліся чужыя сакрэты. Пансіён Сэнт-Агата чакаў – не як дом, а як лабірынт, з якога, магчыма, не было выйсця.

Раздзел 4. Першыя дні і назіранні

Цяжкія дубовыя дзверы класа матэматыкі рыпнулі, калі Лізі пераступіла парог. Дваццаць пар вачэй адначасова павярнуліся ў яе бок, і дзяўчынка адчула, як па спіне прабег халадок. Шэрагі парт, выбудаваныя з хірургічнай дакладнасцю, былі запоўненыя вучаніцамі ў аднолькавых шэрых сукенках з туга накрухмаленымі белымі каўнерыкамі. Іх спіны былі ненатуральна прамымі, нібы да хрыбетніка кожнай была прымацаваная нябачная сталёвая спіца.

У гэты момант ёй здалося, быццам яна апынулася ў тэатры марыянетак, дзе ўсе лялькі ўжо завучылі свае ролі, а яна – спазнелая глядачка, якую раптам выштурхнулі на сцэну без сцэнарыя. Нават паветра тут здавалася шчыльным, як стары пергамент, на якім раз за разам перапісвалі адны і тыя ж непарушныя правілы.

– Міс Уотсан? – раздаўся халодны, адточаны голас. Ля дошкі стаяла высокая жанчына з завостраным, нібы дзюба драпежнай птушкі, носам і тонкімі, моцна сціснутымі вуснамі. Яе цёмная сукенка, зашпіленая пад самае горла, здавалася працягам строгай атмасферы класа.

– Так, мэм, – адказала Лізі, стараючыся, каб голас гучаў упэўнена, як вучыў бацька.

– Я міс Блэктарн. Займіце вольнае месца ля акна, побач з міс Лі.

Лізі накіравалася да ўказанай парты, дзе сядзела худзенькая Анабэль. Тая ледзь заўважна пасунулася, вызваляючы месца, і, перш чым Лізі паспела сесці, крадком прамакнула вочы карункавай хустачкай. Лізі апусцілася на жорсткую лаву, стараючыся не выдаць разгубленасці. Дзяўчынкі вакол зноў ператварыліся ў каменныя статуі. Ні позірку, ні ўздыху. Цішыню парушаў толькі рып пёраў па паперы і лёгкі пах прамоклай воўны, крэйды і чагосьці няўлоўна стрыманага, быццам увесь клас баяўся дыхаць занадта гучна.

На дошцы акуратным почыркам былі выведзеныя складаныя ўраўненні, але Лізі не магла засяродзіцца на лічбах. Яе ўвагу прыцягнула напружаная цішыня, якая не была заспакаяльнай. Гэта была цішыня страху. Міс Блэктарн пачала ўрок, яе голас гучаў манатонна, як цікавенне вялікага падлогавага гадзінніка ў холе. Лізі разгарнула сшытак і зрабіла выгляд, што запісвае, але краем вока сачыла за суседкай. Анабэль увесь час церабіла каўнерык сукенкі, быццам ён яе душыў, а калі міс Блэктарн праходзіла міма іх парты, дзяўчынка здрыгвалася так, нібы чакала ўдару.

Лізі адчула, як у грудзях сціснулася нешта халоднае. Яна ўспомніла, як аднойчы бацька казаў ёй, што самыя страшныя раны – не тыя, што на скуры. «Ёсць позіркі, ад якіх хочацца схавацца мацней, чым ад кулака», – сказаў ён тады, разглядаючы нейкую газетную выразку. Лізі раптам падумала, што гэтае месца поўнае такіх позіркаў.

У дальнім шэрагу сядзела бялявая дзяўчына, якая трымалася асабліва прама. Яе залацістыя локаны былі ўкладзеныя ў бездакорную фрызуру, а на каўнерыку паблісквала маленькая брошка ў выглядзе пчалы – адзінае ўпрыгожанне, якое Лізі заўважыла сярод шэрай уніформы. Дзяўчына злавіла позірк Лізі і ледзь заўважна ўсміхнулася, ад чаго па спіне прабег непрыемны халадок. Усмешка была без намёку на радасць – хутчэй, яна нагадвала тонкую расколіну на парцаляне: зграбную, але прадракаючую разбурэнне.

– Міс Уотсан, – голас міс Блэктарн прагучаў рэзка, як пстрычка бізуна, – калі вы так уважліва вывучаеце ўбранне класа замест дошкі, магчыма, вам удасца рашыць гэтае ўраўненне для нас?

Усе позіркі зноў скіраваліся на Лізі. Яна адчула, як запалалі шчокі. Гэта была відавочная правакацыя, пакаранне за няўважлівасць. Яна паднялася і падышла да дошкі. Пальцы дрыжалі, калі яна ўзяла крэйду, але гады дадатковых заняткаў з бацькам, які лічыў матэматыку найлепшай гімнастыкай для розуму, не прайшлі дарма.

Яна хутка рашыла задачу, стараючыся не звяртаць увагі на пільны позірк настаўніцы. Яна адчувала, як унутры прачынаецца нешта ўпартае. Яна рабіла гэта не дзеля пахвалы – дзеля ўласнай годнасці. Быць здольнай, нягледзячы на страх, – значыць, быць свабоднай. Так вучыў яе бацька. І з кожнай лічбай, выведзенай на дошцы, яна нібы вяртала сабе частку адабранай у яе апоры.

– Гм-м… – міс Блэктарн сціснула вусны яшчэ мацней. – Сядайце. Наступным разам я чакаю большай увагі да ўрока і меншай… да назіранняў.

Вярнуўшыся на месца, Лізі заўважыла, як Анабэль крадком паказала ёй вялікі палец, схаваўшы руку пад партай. Гэта быў першы прыязны жэст, які яна ўбачыла ў пансіёне. Маленькі знак – але ў гэтай ледзяной атмасферы ён значыў шмат. Як агеньчык свечкі ў цёмным склепе. Лізі сціснула вусны і, хай незаўважна для іншых, але кіўнула ў адказ.

Раздзел 5. Агонь і туман

Світанак ледзь прасачыўся скрозь высокія вокны, афарбаваўшы каменныя пліты сталовай у колер старога волава. Дзень пачаўся не з гуку, а з яго адсутнасці. Месца Анабэль за сталом пуставала. Але пустэча была няправільнай. Яе ложак раніцай быў не проста пусты – ён быў ідэальна, бездакорна засланы, нібы яго гаспадыня не проста сышла, а была сцёртая, яе сляды акуратна замеценыя. Гэтая стэрыльная акуратнасць палохала больш, чым скамечаныя прасціны.

Па зале, разам з парай ад аўсянкі, папоўз ледзь чутны шэпт. Лізі адчувала на сабе дзясяткі позіркаў – сумесь страху і хваравітай цікаўнасці. Яна ведала, што павінна нешта зрабіць, але яе ўласнае цела здавалася чужым і непаслухмяным. Думкі мітусіліся, чапляючыся за абрыўкі ўспамінаў: сіняк на руцэ Анабэль, яе спалоханы шэпт. Калі адна са старэйшых выхаванак, праходзячы міма, кінула ёй зацкаваным голасам: «Яе выклікалі ў медыцынскае крыло… на спецыяльную працэдуру», – свет для Лізі звузіўся да аднаго пункта. Да адной мэты.

Яна знайшла Клару Харынгтан у музычным класе. Тая не грала, а проста сядзела перад масіўным раялем, гледзячы на свае рукі, што ляжалі на маўклівых клавішах. Яе звычайна бездакорная выправа была напружаная, як струна, гатовая лопнуць.

– Яны забралі Анабэль, – голас Лізі быў хрыплым.

Клара не азірнулася.

– Я ведаю. Сёння чацвер.

Яе голас быў пазбаўлены эмоцый, але яе пабялелыя костачкі, што з сілай учапіліся ў край раяля, гаварылі пра многае.

– Мы павінны яе выцягнуць, – настойвала Лізі, падыходзячы бліжэй.

– Выцягнуць? – Клара нарэшце павярнулася, і ў яе вачах мільганула пагарда. – Уотсан, ты наіўная дурніца. Адсюль не ўцячы. Яны зламаюць цябе так, што ты забудзеш, як дыхаць.

– Лепей задыхнуцца, спрабуючы, чым дыхаць гэтай хлуснёй! – амаль выкрыкнула Лізі. – Яны прыйдуць па кожную з нас. І па цябе таксама, якім бы ўплывовым ні быў твой бацька. Яны прыйшлі па маю маці.

Згадка пра маці прымусіла Клару здрыгануцца. Яна адвяла позірк.

– Год таму ў мяне была сяброўка, – нечакана вымавіла яна глуха, нібы гаварыла сама з сабой. – Элеанора. Яна любіла смяяцца. Занадта гучна, як казала міс Грын. Аднойчы яе таксама выклікалі… Яна вярнулася. Але гэта была ўжо не Элеанора. Гэта была лялька з яе тварам. Яна глядзела скрозь мяне і не пазнавала. Праз тыдзень яе «забралі бацькі». Я бачыла, як яна сыходзіла. Яна нават не азірнулася.

У яе голасе не было слёз, толькі выпаленая дашчэнту пустыня. Цяпер Лізі зразумела. Гэта была не проста пыха. Гэта была браня, выкаваная са страху і страты.

– Я не дазволю ім зрабіць тое ж самае з Анабэль, – цвёрда сказала Лізі. – І я не спраўлюся адна. Мне патрэбная твая дапамога.

Клара доўга глядзела на яе, узважваючы рызыкі. Затым яна павольна кіўнула.

– Ёсць адзін чалавек, які ненавідзіць гэтае месца амаль гэтак жа моцна, як я, – вымавіла яна. – Містэр Блэквуд. Настаўнік хіміі. Ён тут не па сваёй волі. І ён пагарджае міс Грын. Кажуць, ён лічыць, што яго бацька, стары прафесар, зрабіў жудасную памылку, звязаўшыся з гэтым месцам. Калі і ёсць шанец, то толькі праз яго.

Надзея была прывіднай, але яна была. Падчас урока хіміі, калі паветра ў лабараторыі было напоўнена пахам рэактываў, а вучаніцы схіліліся над колбамі, Лізі адчула, што за ёй назіраюць. Гэта быў містэр Блэквуд. Яго позірк быў вострым, ацэньваючым. Лізі ўзіралася ў яго твар, такі непадобны да партрэтаў яго бацькі ў газетах. У старэйшага Блэквуда былі вочы навукоўца, халодныя і разважлівыя. У малодшага ж у позірку таіўся застарэлы боль, ледзь стрыманы гнеў. Калі ён праходзіў паміж шэрагамі, правяраючы працы, Лізі, рызыкуючы ўсім, незаўважна ўклала ў яго далонь малюсенькую запіску. У ёй было ўсяго тры словы: «Анабэль. Дапамажыце. Сёння».

Ён забраў яе, не зварухнуўшыся ніводным мускулам, не змяніўшыся ў твары. Лізі здалося, што прайшла вечнасць, перш чым ён вярнуўся да яе парты, каб праверыць яе вопыт. Вяртаючы ёй сшытак, ён гэтак жа незаўважна ўклаў у яго сваю запіску. Пальцы Лізі пахаладзелі. Пад партай яна разгарнула шкуматок паперы.

«Хімічная лабараторыя. Пасля адбою. Будзе шумна. Запасное выйсце ў паўночным крыле. Я яго адчыню».

Чаканне было катаваннем. Вячэрняя малітва, вячэра ў гнятлівай цішыні, адбой. Кожны гук у калідоры прымушаў сэрца заміраць. Нарэшце, калі замак пагрузіўся ў мёртвую цішыню, Лізі і Клара выслізнулі са сваіх пакояў. Яны сустрэліся ля лесвіцы, што вяла ў лабараторнае крыло.

Раптам па замку разнёсся пранізлівы, надрыўны вой пажарнай сірэны. Ён біў па вушах, укручваючыся ў мозг. Амаль адразу ж з-пад дзвярэй лабараторыі ў калідор паваліў густы едкі дым з рэзкім пахам серы і аміяку. Ён не быў падобны да дыму ад звычайнага агню, ён быў хімічным, задушлівым. Ён не апякаў, але ад яго пяpшыла ў горле і слязіліся вочы.

Пачаўся прадказаны хаос. Заспаныя дзяўчынкі ў начных кашулях выбягалі з пакояў, іх крыкі змешваліся з уладнымі галасамі настаўніц.

– Усім на двор! Неадкладна!

Гэта быў іхні шанец.

– У медыцынскае крыло! – скамандавала Клара.

Яны ірванулі супраць плыні напалоханых вучаніц, прабіраючыся па задымленых калідорах. Медыцынскае крыло, звычайна самае ахоўванае месца, цяпер было амаль пустым. Дзверы ў працэдурную былі не замкнёныя.

Анабэль ляжала на кушэтцы. Яна была бледная, яе вочы заплюшчаныя, а дыханне ледзь заўважнае. Побач з ёй, на століку з інструментамі, ляжаў шпрыц, напоўнены мутнай апалесцыруючай вадкасцю, і тоўстая папка з грыфам «Праект „Рэха“. Падыспытная №12».

– Яна пад дзеяннем седатыўнага, – прашаптала Клара. – Трэба яе ачуняць.

Пакуль яны спрабавалі прывесці Анабэль у прытомнасць, у працэдурную ўварвалася пажылая настаўніца з тварам фурыі.

– А ну стаяць, гадкія дзяўчынкі!

Клара дзейнічала вокамгненна. Схапіўшы са стала цяжкую шкляную колбу з фармалінам, яна шпурнула яе ў кут пакоя. Колба разбілася з аглушальным звонам, і па падлозе расцяклася смярдзючая вадкасць. Гэтага хапіла, каб адцягнуць увагу настаўніцы на долю секунды.

– Хапай папку! – крыкнула Лізі Клары, пакуль сама, сабраўшы ўсе сілы, узвальвала на сябе абмяклую Анабэль. Мышцы гарэлі ад напружання.

Яны выскачылі ў калідор. Клара, з папкай пад пахай, бегла наперадзе, паказваючы дарогу да паўночнага крыла. За спіной чуліся гнеўныя крыкі, але пагоні пакуль не было – усе былі занятыя пажарам. Цяжкія дубовыя дзверы запаснога выйсця, звычайна замкнёныя, сапраўды былі прыадчыненыя.

За імі – халодная, вогкая ноч і выратавальны лонданскі туман.

Спатыкаючыся і падтрымліваючы соную Анабэль, яны выбеглі за браму пансіёна. Сірэны, крыкі, мітусня – усё гэта засталося ззаду. Наперадзе была толькі густая, малочная заслона, гатовая схаваць іх. Лізі бегла, не адчуваючы ног, сціскаючы руку напаўпрытомнай сяброўкі і разумеючы, што скрадзеная Кларай папка – іх адзіны шанец даказаць праўду і іх смяротны прысуд, калі іх зловяць. Яны выбраліся. Але гэта быў толькі першы крок у доўгай і небяспечнай вайне.

Раздзел 6. Лонданскія цені

Халодны, вогкі асфальт апякаў ступні скрозь тонкія падэшвы туфляў. Яны беглі. Беглі, пакуль хапала дыхання, пакуль адрэналін глушыў боль у нагах і холад, што прабіраў да касцей. Гукі пагоні і вой сірэн засталіся ззаду, паглынутыя густым, абыякавым лонданскім туманам. Туман, які яшчэ ўчора здаваўся Лізі варожым, цяпер стаў іх адзіным сховішчам, хаваючы тры маленькія постаці ад усяго свету.

Яны спыніліся ў цёмным, смярдзючым завулку недзе ў раёне докаў. Пах гнілой рыбы, вугалю і стаялай вады быў задушлівым, але тут іх ніхто не будзе шукаць. Клара цяжка абаперлася на цагляную сцяну, спрабуючы аддыхацца. Яе бездакорная фрызура растрапалася, а на шчацэ цямнела паласа сажы. Лізі асцярожна апусціла Анабэль на зямлю. Тая ўсё яшчэ была ў напаўзабыцці, яе цела было абмяклым, а з вуснаў зрываліся ціхія, бязладныя стогны.

– Што… што цяпер? – прашаптала Клара. Яе голас, звычайна такі ўладны, цяпер дрыжаў. У святле рэдкага газавага ліхтара яе твар здаваўся змарнелым і напалоханым. Уся яе арыстакратычная браня рассыпалася ў пыл, пакінуўшы спалоханую дзяўчынку.

– Нам трэба схавацца, – адказала Лізі, спрабуючы ўняць уласны дрыжыкі. – Перачакаць да раніцы. І нам трэба зразумець, што гэта.

Яна кіўнула на тоўстую папку, якую Клара ўсё яшчэ сутаргава прыціскала да грудзей. Яны забіліся ў самы цёмны кут, за груду пустых бочак. Клара разгарнула папку. Унутры былі не проста паперы. Гэта былі афіцыйныя бланкі арыстакратычнага фонду з гербавымі пячаткамі, рахункі на закупку рэдкіх алкалоідаў, спісы выхаванак, «пераведзеных» у шатландскі філіял. І, вядома, медыцынскія карткі. Імёны. Дзясяткі імёнаў, насупраць многіх з якіх стаялі пазнакі: «стадыя 2», «адаптацыя паспяховая», «пабочны эфект: кататонія». А насупраць некаторых – маленькі, акуратны крыжык.

– Божа мой, – выдыхнула Клара, яе палец замёр на адной са старонак. – Гэта… гэта ж пратаколы. Яны не проста давалі нам «заспакаяльнае». Яны сістэматычна тэставалі на нас нешта.

Лізі ўзяла адзін з аркушаў. «Сыроватка „Рэха“-7. Мэта: падаўленне валявых цэнтраў і ўзмацненне ўспрымальнасці да гіпнатычнага ўнушэння. Методыка найбольш эфектыўная на суб'ектах з генетычнай схільнасцю да павышанай нейроннай пластычнасці». Гэта было навуковае, халодна-метадычнае апісанне таго, як у чалавека адбіраюць душу. Яна знайшла картку Анабэль. «Падыспытная №12. Гатовая да пераходу на „Рэха“-8. Рэкамендавана павелічэнне дазіроўкі для поўнай карэкцыі паводніцкіх адхіленняў».

Яны збіраліся сцерці яе. Сцерці тую Анабэль, якую яны ведалі.

– Тут адрас, – Клара паказала на бланк у самым канцы папкі. – Шатландыя. Глен Элбі. Пазнака: «Цэнтральная лабараторыя і рэабілітацыйны цэнтр».

– Гэта пастка, – адразу сказала Лізі. – Адрас, які даў мне бацька… які яму даў Блэквуд… гэта той самы адрас. Яны не збіраліся мяне ратаваць. Яны збіраліся пераправіць мяне з аднаго філіяла ў іншы.

Усведамленне гэтага было як удар пад дых. Яе бацька, яе адзіны абаронца, быў ашуканы. І яна сама ішла проста ў пашчу да ваўка.

Раптам у завулку пачуліся крокі. Дзяўчынкі замерлі, іх сэрцы абваліліся ўніз. Крокі былі павольнымі, чоркаючымі. З туману з'явілася згорбленая постаць старой жанчыны ў паношаным паліто з плеценым кошыкам у руках.

– Міс Лізі? – прарыпеў голас.

Лізі ўгледзелася. Гэта была місіс Брыгс, старая служанка з пральні пансіёна. Тая самая, што заўсёды крадком давала ёй лішні кавалак хлеба і глядзела з нямым спачуваннем.

– Як вы нас знайшлі? – прашаптала Лізі.

– Містэр Блэквуд, – адказала бабулька, паспешліва азіраючыся. – Ён сказаў, што вы будзеце тут. Ён загадаў перадаць гэта. І сыходзіць з Лондана. Неадкладна. Яны будуць шукаць усюды.

Яна дастала з кошыка скрутак. Унутры былі некалькі манет, бохан хлеба, кавалак сыру і тры паношаныя, але чыстыя сукенкі – адзенне звычайных гараджанак, якое не прыцягвае ўвагі.

– Ваша матуля… Мэры… яна была добрай жанчынай, – раптам сказала місіс Брыгс, гледзячы на Лізі выцвілымі вачыма. – Яна таксама спрабавала высветліць, што яны робяць з дзяўчынкамі-сіротамі. Задавала пытанні. А потым… потым яна «захварэла». Я тады ўжо ведала, што дабром гэта не скончыцца. Беражыце сябе, дзіця. І адпомсціце за яе.

Бабулька сунула ім скрутак, развярнулася і гэтак жа бясшумна растварылася ў смузе, пакінуўшы іх адных з ежай, грашыма і страшным пацвярджэннем іх здагадак.

– Нам трэба на вакзал, – сказала Клара, яе голас набыў ранейшую цвёрдасць. – На першы ранішні цягнік. Любы. Галоўнае – на поўнач. Далей адсюль.

– Мы паедзем у Шатландыю, – ціха, але цвёрда вымавіла Лізі.

Клара і Анабэль, якая пачала прыходзіць у сябе, утаропіліся на яе.

– Ты з глузду з'ехала? Ты ж сама сказала, што гэта пастка!

– Так. Але там адказы. Там была мая маці. Там – цэнтр усяго гэтага. Хавацца бессэнсоўна, яны знойдуць нас усюды. Адзіны спосаб перамагчы – гэта пайсці проста ў логава звера. Але не як ахвяра. А як паляўнічы.

Яна глядзела на сваіх сябровак, і ў яе зялёных вачах, так падобных да маміных, гарэў халодны, рашучы агонь. У гэтую вогкую, халодную ноч у брудным лонданскім завулку спалоханая дзяўчынка Елізавета Уотсан памерла. І нарадзілася тая, хто не будзе больш уцякаць.

Раздзел 7. Вакзал Кінгс-Крос

Прайшло амаль дваццаць чатыры гадзіны з моманту іх уцёкаў. Першыя промні шэрай, бязрадаснай раніцы прасачыліся скрозь шчыліны ў дашчаных сценах старога склада. Ноч, праведзеная на брудных мяхах з пахам пылу і пацукоў, не прынесла адпачынку. Кожны рып, кожны далёкі гудок з Тэмзы прымушаў дзяўчынак здрыгвацца. Лондан перастаў быць домам, ён ператварыўся ў паляўнічыя ўгоддзі, дзе яны былі дзічынай.

Анабэль амаль ачуняла, але заставалася слабой і напалоханай. Наступствы седатыўнага прэпарату і перажыты шок зрабілі яе падобнай да парцалянавай лялькі з велізарнымі, поўнымі жаху вачыма. Яна амаль не гаварыла, толькі моцна трымалася за руку Лізі.

– Нам трэба ісці, – сказала Клара. Ноч вярнула ёй частку яе звычайнай рашучасці, але цяпер у ёй не было пыхі, толькі халодная, вострая неабходнасць выжыць. – У нас ёсць трохі грошай і іншае адзенне. Трэба дабрацца да вакзала, пакуль горад не прачнуўся канчаткова.

Пераапрануўшыся ў паношаныя сукенкі, якія прынесла місіс Брыгс, яны сталі амаль нябачнымі, зліўшыся з ранішнім натоўпам рабочых і гандлярак. Але гэта было зманлівае пачуццё. Лізі здавалася, што кожны мінак, кожны канстэбль на рагу глядзіць менавіта на іх. Газетчык на рагу выкрыкваў загалоўкі: «Таямнічы пажар у пансіёне для высакародных дзяўчат! Паліцыя вядзе расследаванне!» Сэрца абарвалася ўніз. Цяпер іх шукаюць не толькі людзі міс Грын, але і паліцыя.

Шлях да вакзала Кінгс-Крос ператварыўся ў катаванне. Грукат омнібусаў, крыкі разносчыкаў, гудкі аўтамабіляў – усё гэта злівалася ў аглушальную какафонію, што ціснула на нервы. Анабэль ішла, спатыкаючыся, і Лізі з Кларай практычна неслі яе на сабе, стараючыся выглядаць як мага больш натуральна.

Нарэшце яны ўбачылі яго – велізарны, закураны будынак вакзала, што вывяргаў клубы пары і дыму, падобны да гіганцкай, дыхаючай пачвары. Унутры было яшчэ горш. Тысячы людзей, мітусня, гул галасоў, шыпенне пары і ляскат металу. У гэтым хаосе было лёгка згубіцца, але гэтак жа лёгка і трапіцца.

– Я куплю білеты, – сказала Клара. – У мяне самы ўпэўнены выгляд. Вы чакайце ля калоны. І не вылучайцеся.

Лізі і Анабэль схаваліся ў цені масіўнай чыгуннай калоны, назіраючы, як Клара рашуча падыходзіць да касы. Лізі аглядала натоўп, яе позірк чапляўся за кожны твар, шукаючы небяспеку. І яна яе знайшла. Ля газетнага кіёска стаяў мужчына ў непрыкметным кацялку. Ён не чытаў газету. Ён метадычна, сектар за сектарам, аглядаў залу. Гэта быў адзін з памочнікаў міс Грын, якога Лізі мімаходзь бачыла ў калідорах пансіёна.

Яе кроў застыла ў жылах. Ён іх яшчэ не заўважыў. Але гэта было толькі пытаннем часу. Яна схапіла Анабэль за руку, гатовая бегчы, але куды?

У гэты момант Клара вярталася ад касы, яе твар быў бледны.

– Білеты да Эдынбурга. На найбліжэйшы цягнік. Ён адпраўляецца праз дзесяць хвілін з трэцяй платформы. Але…

Яна асеклася, заўважыўшы кірунак позірку Лізі. Яна таксама ўбачыла мужчыну.

– Чорт, – прасычэла яна. – Ён паміж намі і платформай.

Яны апынуліся ў пастцы. Паніка ледзянымі ціскамі сціснула горла Лізі. Усё дарэмна. Зараз іх схопяць. Мужчына пачаў павольна рухацца ў іх бок, яго позірк стаў больш мэтанакіраваным.

І тут здарылася нешта дзіўнае. Вялікі воз з багажом, які цягнуў вусаты насільшчык, раптам нахіліўся. Адзін з велізарных куфраў з аглушальным грукатам сарваўся і рухнуў на падлогу проста перад чалавекам у кацялку, рассыпаўшы па ўсёй зале нечую бялізну. Пачуліся крыкі, вакол месца здарэння імгненна ўтварыўся натоўп разявак. Насільшчык адчайна жэстыкуляваў і прасіў прабачэння.

Гэта была іх секунда. Іхні шанец.

– Бяжым! – скамандавала Лізі.

Яны ірванулі скрозь мітусню, што ўтварылася, праслізнулі міма натоўпу і выбеглі на патрэбную платформу. Велізарны паравоз, пыхкаючы, ужо стаяў пад парамі. Праваднік закрычаў: «Паспяшайцеся, адпраўляемся!»

Заскочыўшы ў вагон у апошні момант, Лізі азірнулася. У натоўпе, ля перакуленага воза, яна на імгненне ўбачыла знаёмую постаць. Містэр Блэквуд. Ён глядзеў не на іх, а на разгубленага насільшчыка, і ў яго руцэ была манетка, якую ён, відаць, толькі што даў яму. Ён не падаваў ім знакаў. Ён проста быў там. І ён зноў іх выратаваў.

Дзверы вагона зачыніліся. Цягнік тузануўся і павольна папоўз наперад, адвозячы іх з Лондана. Лізі прыціснулася да акна, гледзячы, як вакзал, горад і ўсё яе мінулае жыццё раствараюцца ў шэрай дымцы. Унутры, у патаемнай кішэні, ляжала папка. Наперадзе была Шатландыя. Наперадзе была пастка. Але цяпер, у мерным стуку колаў, яны ўпершыню за апошнія суткі адчулі крохкае, зманлівае падабенства бяспекі.

Раздзел 8. Вагон нумар сем

Стук колаў. Мерны, абыякавы, ён адлічваў секунды новага жыцця. Жыцця ўцякачак. Лізі сядзела, прыціснуўшыся лбом да халоднай, вібруючай шыбы, і глядзела, як Англія праносіцца міма – зялёныя пагоркі, акуратныя агароджы, каменныя фермы. Мірны, упарадкаваны пейзаж здаваўся насмешкай, чужой, недасяжнай рэальнасцю, тэатральнай дэкарацыяй, за якой хавалася іх адчайная, ірваная праўда. Хаос вакзала Кінгс-Крос, натоўп, у якім яны растварыліся, выратавальны грукат перакуленага куфра – усё гэта ўжо здавалася кадрамі са страшнага, ліхаманкавага сна. Але папка з дакументамі, якую Клара трымала на каленях, як шчыт, была сапраўднай. Цяжкай. Небяспечнай.

Анабэль спала, скруціўшыся абаранкам на цвёрдым сядзенні. Нават у сне яна працягвала бегчы – яе вейкі дрыжалі, на лбе выступіла спарына, а пальцы сутаргава сціскалі край старога, калючага пледа. Лізі асцярожна паправіла яго, хаваючы яе худзенькія плечы. Абараніць. Гэтае простае слова стала для яе адзіным законам, адзіным арыенцірам у свеце, дзе ўсе астатнія законы былі скіраваныя супраць іх.

Клара не спала. Яна метадычна, з халоднай увагай хірурга, вывучала скрадзеныя аркушы. Яе арыстакратычная бледнасць змянілася нездаровым, ліхаманкавым румянцам, а ў вачах гарэў сухі, злосны агонь.

– Яны ўсё дакументавалі, – прашаптала яна, і яе шэпт быў вастрэйшы за лязо ў душнай цішыні купэ. – З нямецкай педантычнасцю. Глядзі.

Яна падсунула да Лізі аркуш. Гэта была медыцынская картка. «Падыспытная №7, Элеанора В. Павышаная эмацыйная лабільнасць. Рэкамендавана павелічэнне дозы „Рэха“-6 для дасягнення стабільнага апатычнага стану».

– Элеанора, – паўтарыла Клара, і яе голас дрыгнуў, страціўшы сваю сталёвую цвёрдасць. – Яна любіла вершы і смяялася так, што ў яе слёзы выступалі на вачах. Яны назвалі гэта «эмацыйнай лабільнасцю». І лячылі гэта, пакуль не забілі ў ёй усё жывое. Стабільны апатычны стан…

Лізі перавяла позірк на іншы дакумент. Справаздача аб даследаванні. І зноў гэтае прозвішча, выведзенае акуратным, навуковым почыркам. «Аўтар арыгінальнай методыкі экстракцыі алкалоідаў з Datura scotica – М. Уотсан». Яна адчула, як да горла падступае млоснасць. Яе маці. Геній яе маці, яе навуковы азарт – усё гэта стала зброяй у руках гэтых пачвар. Яна міжволі сціснула на грудзях медальён. Ён здаваўся халодным, чужым, як надмагільны камень, як доказ у справе аб яе ўласнай сям'і.

Час у цягніку цёк інакш. Ён быў густым і вязкім, як сіроп. Кожная хвіліна была напоўнена чаканнем выкрыцця. Яны былі трыма дзяўчынкамі ў паношаных сукенках, што беглі на поўнач. Злачынкамі. Паводле закона Яго Вялікасці, яны здзейснілі ўцёкі з апякунскай установы. Яны былі сведкамі жахлівых дзеянняў. Яны скралі доказы. Гэтага было больш чым дастаткова, каб іх шукалі не проста як заблудных дзяцей, а як небяспечных уцякачак.

Рыпнулі дзверы купэ. Увайшоў праваднік са шнарам. Яго з'яўленне было настолькі чаканым, што ад гэтага стала толькі страшней. Ён не спяшаўся. Ён акінуў іх чэпкім, вывучаючым позіркам, які, здавалася, пранікаў пад скуру.

– Білеты, – яго голас быў роўным, абыякавым.

Клара моўчкі працягнула іх. Ён узяў білеты, але глядзеў не на іх, а на Лізі.

– Далёка сабраліся, юныя лэдзі? У Шатландыі цяпер холадна.

– Да сваякоў, – знайшлася Клара.

Праваднік хмыкнуў. Яго позірк апусціўся на шыю Лізі.

– Прыгожая рэч, – сказаў ён, кіўнуўшы на медальён. Лізі інстынктыўна прыкрыла яго рукой. – Сямейнае?

– Так, – выціснула яна.

– Каштоўная, мусіць. Такія рэчы лепш хаваць. У наш час на дарогах небяспечна.

Ён вярнуў білеты і выйшаў. Але яго словы павіслі ў паветры, як дым. Гэта не была перасцярога. Гэта была пагроза.

– Ён ведае, – прашаптала Анабэль, якая прачнулася і ўсё чула, яе вочы былі велізарнымі ад жаху.

– Ён не ведае. Ён падазрае, – паспрабавала запярэчыць Клара, але яе голас гучаў непераканаўча.

– Ён бачыў медальён, – сказала Лізі. – Гэта метка. Яны перадалі маё апісанне. – Яна раптам успомніла, як міс Грын у дзень яе прыбыцця ў пансіён кінула на яго дзіўны, доўгі позірк, нібы звяраючыся з нечым у сваёй памяці. Яны не проста ведалі яе апісанне. Яны ведалі, што шукаць.

Ілюзія бяспекі рассыпалася ў пыл. Яны не згубіліся ў натоўпе. Яны былі пад каўпаком з той самай хвіліны, як селі ў цягнік. Цяпер гэта была не проста паездка. Гэта была гонка.

Праз паўгадзіны цягнік пачаў запавольваць ход. Гэта было дзіўна – за акном не было ні горада, ні нават вёскі, толькі малюсенькая, згубленая станцыя, што складалася з адной будкі і кароткай платформы. «Тэхнічны прыпынак, пяць хвілін», – абвясціў другі праваднік, праходзячы па калідоры.

Лізі прыпала да акна. Яна ўбачыла, як праваднік са шнарам хутка выйшаў з вагона і накіраваўся да станцыйнай будкі. Дзверы былі адчыненыя, і да яе данёсся сухі, стракатлівы стук тэлеграфнага апарата. Неспакой прымусіў яе прыадчыніць акно. Ледзяное паветра ўварвалася ў купэ, а разам з ім – абрыўкі голасу правадніка, які дыктаваў паведамленне тэлеграфісту.

– …Так, Паўночны экспрэс, вагон сем. Аб'екты на месцы. Прыкметы супадаюць. Медальён срэбны, з гравіроўкай, пацвярджае. Рыхтуйце перахоп на наступнай вузлавой. Канец.

Кроў застыла ў жылах Лізі. Гэта не параноя. Гэта факт. За імі палююць. Яна рухнула на сядзенне, яе твар быў белы, як крэйда.

– Ён адправіў тэлеграму. Нас чакаюць.

Цягнік крануўся. Але цяпер стук колаў не закалыхваў. Ён гучаў, як адлік часу да катастрофы. Цішыня ў купэ стала аглушальнай. Клара сціснула кулакі, Анабэль зноў заплакала, ціха, бязгучна. А Лізі думала. Яна пракручвала ў галаве кожнае слова, кожны позірк, кожную дэталь. Медальён. Тэлеграма. Шатландыя. Пастка, якую ёй падстроіў сябар яе бацькі. І яе маці, чыё імя было ўплецена ва ўсю гэтую павуціну хлусні. Што яна павінна рабіць? Што б зрабіла мама на яе месцы? Але яна не ведала сваю маці. Яна ведала толькі яе ідэалізаваны вобраз. А праўда, схаваная ў гэтых паперах, была пачварнай.

Яшчэ праз гадзіну, калі за акном згусціўся змрок, цягнік зноў запаволіўся. Гэтым разам ён спыніўся пасярод бязмежных, змрочных палёў, удалечыні ад якіх-небудзь прыкмет цывілізацыі. Абсалютная цішыня, якую парушаў толькі стук дажджу, ціснула на вушы.

Лізі вызірнула ў акно. І ўбачыла іх. Дзве нерухомыя постаці ў доўгіх цёмных плашчах стаялі ля чыгуначнага насыпу. Яны не рухаліся. Яны проста чакалі.

Сэрца Лізі, здавалася, зараз праб'е рэбры. Клара скамянела, сціснуўшы ў руках папку. Анабэль забілася ў кут, закрыўшы твар рукамі.

У дзверы пастукалі. Не гучна, а ветліва. Амаль далікатна. І ад гэтай ветлівасці рабілася яшчэ страшней.

Ніхто не адказаў.

Дзверы павольна адчыніліся. На парозе стаяла міс Грын. На яе твары была маска журботнага спачування.

– Мае заблудлыя авечкі, – праспявала яна саладжавым голасам. – Нарэшце я вас знайшла. Я так хвалявалася.

Яна ўвайшла, і за ёй у купэ праціснуліся двое мужчын у цывільным, тыя самыя, што чакалі ля насыпу. Яны моўчкі сталі ля дзвярэй, адразаючы шлях да адступлення.

– Вы хоць усведамляеце, што вы нарабілі? – тон міс Грын рэзка змяніўся. Усмешка знікла, у голасе зазвінеў метал. Яна глядзела на іх не як на выхаванак, а як на закораных злачынцаў. – Уцёкі з апякунскай установы. Кradзеж прыватных медыцынскіх дакументаў. Я ўжо не кажу пра падпал, які вы зладзілі ў лабараторыі. Вы хоць разумееце, што вас чакае? Суд па справах непаўналетніх. Выпраўленчая калонія да вашага паўналецця. Ваша імя будзе ў паліцэйскіх архівах. Гэта таўро на ўсё жыццё.

Яна зрабіла паўзу, даючы сваім словам упітацца, атруціць іх страхам.

– Але, – яе голас зноў стаў мяккім, украдлівым, – я тут, каб выратаваць вас ад гэтага. Я ваша настаўніца. Мой абавязак – клапаціцца пра вас, нават калі вы робіце жудасныя памылкі. Вярніце мне папку. Вярніцеся са мной ціха, без глупстваў. І я ўсё ўладжу. Я падам гэта як нервовы зрыў, дзіцячае свавольства. Ніякай паліцыі, ніякай калоніі. Вы проста вернецеся да заняткаў, і мы ўсё забудзем. Гэта мой вам падарунак. Шанец выратаваць вашу будучыню.

Гэта быў не выбар. Гэта быў ультыматум. Клара і Анабэль глядзелі на Лізі, іх твары выказвалі сумесь жаху і адчайнай надзеі. Можа, варта пагадзіцца?

Але Лізі глядзела ў халодныя, разважлівыя вочы міс Грын. Яна бачыла не выратавальніцу, а павука, які прапануе мусе вярнуцца ў павуцінне.

– Не, – сказала яна ціха, але выразна.

Міс Грын міргнула. Яна не чакала адмовы.

– Што ты сказала?

– Мы не вернемся. І не аддамо вам дакументы, – голас Лізі мацнеў. – Мы ведаем, што вы робіце з дзяўчынкамі. Мы ведаем пра Праект «Рэха».